Klimaatproblemen vliegen ons voortdurend om de oren en hoewel we met onze groene volkstuinen bijdragen aan oplossingen lijkt het allemaal niet genoeg. Er is ook goed nieuws. Over de Hulst bijvoorbeeld. Er zijn namelijk bomen die de ozonniveaus verminderen. De zwarte els, de eenstijlige meidoorn, de veldesdoorn en de ruwe berk zijn daar bijvoorbeeld heel erg goed in. Hoewel de Hulst lang niet de beste is, is hij toch matig geschikt om de luchtkwaliteit te verbeteren, net als de Linde, de Sering en de Zoete kers.
In november tooit de Hulst zich met rode bessen en als de takken niet gekaapt worden voor kersstukjes hangen de bessen er zolang de kramsvogels, koperwieken, appelvinken en zanglijsters ervan af blijven.
Het is de enige groenblijvende loofboom die van nature voorkomt in de Benelux. Zanglijsters nestelen graag in de hulst die wel 6 tot 7 meter hoog kan worden en het liefst op niet te natte grond staat. In april en mei bezoeken hommels, honingbijen, zandbijen, metselbijen en vlinders de witte bloemen die in het najaar plaats maken voor de rode bessen. Voor het Boomblauwtje is de Hulst waardplant en de Citroenvlinder overwintert op de Hulst. En dat niet alleen.
De Hulst lijkt een ecosysteem op zich: de bladluis (Aphis ilicis) eet de leerachtige hulstbladeren terwijl lieveheersbeestjes, oorwurmen, sluipwespen en gaasvliegen de bladluizen opeten. De larven van de Hulstvlieg (Phytomyza ilicis) overwinteren in het hulstblad dat tevens hun voedsel vormt. Op hun beurt leggen sluipwespen eitjes in de larven van de Hulstvlieg als die tenminste niet zijn opgegeten door de mezen.
Van het hout van de hulst maken we meubels en van de gedroogde jonge bladeren trekken we thee die koortsverlagend en urinedrijvend werkt. En hoewel de hulst vroeger volgens oud bijgeloof ook nog bescherming bood tegen blikseminslag en tegen vijandige machten zoals demonen en heksen is de veelzijdigheid van de hulst onmiskenbaar.

Commissie Natuurlijk Tuinieren

Klimop – Hedera helix

Wist u dat het blad van de Klimop na een jaar of twaalf, wanneer hij volwassen is, van vorm verandert? Nieuwe takken hebben geen hechtwortels meer. Het blad krijgt een ruitvorm en de plant begint te bloeien van september tot december, precies wanneer andere planten ermee stoppen. Na de boei volgen de bessen. Door te snoeien wordt deze fase nooit bereikt.
Áls de klimop bloeit lokken de geelgroene bloemen bijen en vlinders. Vooral de atalanta’s zijn dol op de nectar. In het vroege voorjaar zijn de merel, spreeuw en houtduif vaste disgenoten van de volle, zwarte bessen en mocht er een zwartkop in de buurt zitten dan is hij zeker van de partij. Klimop is bovendien waardplant voor het Boomblauwtje dat in de zomer eieren afzet op de bloemknoppen.
Met luchtwortels, zogenaamde adventieve wortels, zuigt de plant zich vast aan boombast. Ze boren zich niet in de bast maar vullen oneffenheden in de bast op met deze hechtwortels. Muren van huizen en bomen in tuinen zijn ook ideale groeiplaatsen voor de Klimop. Dat het je voegen aantast is gelukkig inmiddels een achterhaald sprookje. De adventieve wortels helpen de Klimop zich te verspreiden, ze verbeteren de verankering zodat de Klimop er bij storm niet afwaait en ze leveren de plant zuurstof via hun poriën.
Klimop is vooral bekend als klimplant maar kan ook de bodem bedekken alleen is er dan meestal geen bloei. Je kunt hem overal neerzetten, in de volle zon, de halfschaduw en de schaduw, hij doet het altijd. Bovendien zuivert hij de lucht. Daarom wordt hij in steden toegepast op kale muren om fijnstof af te vangen. Klimop kan wel drie tot acht vierkante meter blad bezitten en tot zes gram fijn stof bevatten per vierkante meter muur! Daarnaast is deze plant ook nog eens groenblijvend. Ten opzichte van kale muren betekent klimop een geweldige vergroting van het filterende oppervlak. En niet onbelangrijk een groene muur is aantrekkelijker dan een kale muur.

Commissie Natuurlijk Tuinieren

Koninginnenkruid of leverkruid – Eupatorium cannabinum

Merels, zanglijsters, heggenmussen en roodborsten scharrelen graag tussen de struiken op zoek naar voedsel. Vaste planten zoals het inheemse koninginnenkruid vergroten de mogelijkheden voor vogels om insecten te happen. In augustus en september bloeien de rozige bloemschermen tot twee meter hoog op de stelen van het koninginnenkruid. Het wemelt er van vlinders, zweefvliegen en zoemende ‘wilde’ bijen die zich tegoed doen aan de enorme nectarproductie van het koninginnenkruid, lid van de composietenfamilie. In de herfst verpluizen de uitgebloeide bloemen en vormen de zaden een rijke voedselbron tot in het voorjaar. Bovendien is de plant waardplant voor verschillende nachtvlinders, waaronder de dwergvedermot, de veelkleurige bladroller, de heelblaadjesmineermot en verschillende motten uit de familie van de kokermotten zoals uiteraard de koninginnekruidkokermot.
De plant staat graag in de zon of halfschaduw op een vochtige voedselrijke plek. Van binnenuit sterft de kluit af en verjongt naar buiten toe. Als de pollen te groot worden kun je de planten in het voorjaar oprooien, delen en herplanten (of in de ruilbak bij het verenigingsgebouw van Ons Buiten) zetten.
Vroeger gebruikte men thee van koninginnenkruid tegen verkoudheid en als laxeermiddel. In grote hoeveelheden tast koninginnenkruid de lever aan en kan leverkanker veroorzaken. Vandaar de oorspronkelijke naam leverkruid.

Commissie Natuurlijk Tuinieren

Smeerwortel – Syphyticum

In de familie van de ruwbladigen is Smeerwortel een veelzijdige gast in de tuin. Vooral op een vochtige bodem bloeit hij naar hartelust van mei tot augustus met witte, paarse of blauwe bloemen en trekt massa’s bijen aan. Bovendien levert de smeerwortel veel voedingsstoffen. Een afgesneden plant geeft 10 gram kalium en 0,5 gram stikstof. Je kunt de afgesneden plant rond een appelboom leggen als mulch zodat de aarde bedekt is, de grond niet uitdroogt en onkruid geen kans krijgt. De appelboom maakt dankbaar gebruik van het kalium en de stikstof en de smeerwortel maakt nieuwe uitlopers. Zo’n vijf keer per jaar kun je smeerwortel zonder problemen kortwieken. Niet alles in een keer zodat de bijen kunnen meegenieten. Smeerwortel in de buurt van fruitbomen zijn natuurlijk een directe meststofbron.
Reeds de Romeinen wisten de smeerwortel te waarderen en gebruikten de bladeren van de smeerwortel tegen botbreuken, maar je kunt de bladeren ook eten, bijvoorbeeld als bindmiddel in de soep.

Kortom: van smeerwortel kun je niet/geen genoeg krijgen!

Commissie Natuurlijk Tuinieren