De worm een belangrijke speler in het bodemvoedselweb Wormen spelen een belangrijke rol in het gezond houden van de bodem. Zonder regenwormen groeien landbouwgewassen en wilde planten lang niet zo snel. Geen wormen betekent onvoldoende voedsel voor mensen en ander leven waarmee we de aarde delen. Misschien zijn wormen zelfs belangrijker voor gezonde ecosystemen en het welzijn van de mens, dan bijen. Christopher Lloyd beschreef de honderd belangrijkste levensvormen op aarde. Volgens hem staat de regenworm op nummer 1: “Waar wormen graven, gedijt de mensheid. Wanneer wormen sterven, gaan samenlevingen ten onder.” Wormen zijn simpele, zachte dieren. Eigenlijk is een worm niet veel meer dan een gespierde buis met een mond aan de ene kant en een anus aan de andere. Een recht stuk darm verbindt mond en anus. Wormen ademen door hun huid en hebben alleen wat lichtgevoelige cellen op hun rug. De regenworm graaft verticale tunnels van een meter diep. Hij komt alleen in het donker aan de oppervlakte om een paar dode bladeren te snaaien die hij meetrekt naar zijn onderaardse hol. Naast bladeren eten ze ander rottend organisch materiaal zoals compost, kleine dode dieren en schimmels. Voor aan hun lichaam hebben ze een farynx waarmee ze hun voedsel opslobberen en vermalen tot pasta. Daarna scheiden ze de pasta uit en maken zo de grond vruchtbaar. Een gezonde tuin vol wormen produceert een flinke berg eersteklas compost voor je planten. Tegelijkertijd zorgen wormen voor zuurstof in de bodem die doordringt tot de plantenwortels. Daarmee voorkomen ze dat de grond verdicht zodat water, ook bij zware regenval, gemakkelijk in de bodem doordringt. Naast het gezond houden van de bodem vormen wormen een belangrijke voedselbron voor vogels en zoogdieren. Dat is een goede reden om onder de grond te blijven maar voor een partner moeten wormen naar de oppervlakte komen. Omdat ze hermafrodiet zijn, dus zowel mannelijk als vrouwelijk, kunnen ze met elk ander volwassen exemplaar van dezelfde soort paren. Terwijl ze kop aan staart naast elkaar in vochtig gras liggen, wisselen ze sperma uit dat ze een paar dagen of zelfs weken opslaan. In die periode scheidt het zadel (de iets dikkere, gele band op een volwassen worm) een slijmerige weefselring af waar de worm uit kruipt zodat de ring over zijn vrouwelijke delen schuift die er ondertussen zo’n twintig eitjes aan hecht. Al kruipend komen de eitjes op de ring langs het sperma van de partner die de eitjes bevrucht. Eén worm is natuurlijk maar een miezerig klein beestje maar biologisch gezien zijn wormen belangrijk vanwege hun aantal. In sommige leefomgevingen wegen de wormen meer dan alle andere dieren bij elkaar. Een paar wormen slaan geen deuk in een pakje boter maar miljoenen wormen maken een bodem gezond. We doen er dus verstandig aan goed voor ze te zorgen. Hoe? Dat lees je hieronder in de wist-je-datjes. In het laatste deel (6) over de bodem bespreken we de tuingrond die je in het winkeltje kunt kopen gekoppeld aan een actie van slechts één zaterdagse winkeldag (30 september)! Wist je dat:
een hoopje verse wormenuitwerpselen vijf keer zo rijk is aan stikstof, zeven keer zo rijk aan fosfaat en elf keer zo rijk aan kalium als de bovenste 15 centimeter van de omliggende grondlaag?
elke worm per jaar 4,5 kilo van die voedingsstofrijke uitwerpselen kan produceren?
een grote gewone regenworm een topsnelheid haalt van ongeveer 1 centimeter per seconde, zo’n 36 meter per uur? Sommige naaktslakken zijn sneller.
een worm een druk van meer dan tweehonderd keer zijn eigen lichaamsgewicht kan uitoefenen om een doorgang in de grond te forceren, waardoor hij in verdichte aarde kan doordringen?
er minstens zesduizend soorten wormen op aarde voorkomen?
de gewone regenworm acht jaar of ouder wordt?
het grootste bekende regenworm 40 centimeter lang was en 26 gram woog?
dat in Victoria in Zuid-Australië een ringworm leeft, de Megascolides australis die wel drie meter lang kan worden met een omtrek van negen centimeter?
wormen bij bodemtrillingen naar de oppervlakte komen om te vluchten voor een mol (en vervolgens door een stampende meeuw worden verorberd)?
op de website van Ons Buiten de pieren-power-poster met interessante informatie staat? www.onsbuitenleiden.nl
je met een wormenbak, je groente- en fruitafval dichtbij huis kwijt kunt?
dat de wormen in de wormenbak dit afval omzetten in wormenthee én in compost?
dat je deze wormenthee 10 x met water moet verdunnen en dan gratis mest hebt voor je moestuin?
dat de wormen naar de bak erboven migreren als de compost in de onderste bak klaar is om te oogsten?
dat de wormenbak meteen een wormenkwekerij is?
je aanwezigheid en activiteit van regenwormen kunt stimuleren door: -regelmatige aanvoer van organisch materiaal en plantenresten -alles wat je uittrekt terugleggen op de bodem als voedsel voor de wormen -de bodem met rust laten dus geen grondbewerking -de bodem bedekt houden, ook in de herfst en de winter -je met stapstenen ervoor zorgt dat je het bodemleven elders niet plet -klaver in het gras te laten groeien in plaats van alleen maar gras
Op 15 en 16 april 2023 vind weer de jaarlijkse Nationale Bijentelling plaats; de 6e keer alweer.
Waarom bijen tellen? Hoe meer we over bijen weten, hoe beter we de bij kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. In Nederland komen bijna 360 bijensoorten voor. Ruim de helft daarvan is bedreigd. Bijen zijn belangrijk voor bestuiving. 80% van onze eetbare gewassen en bijna 90% van onze wilde planten worden bestoven door bijen en andere insecten.
Over de Nationale Bijentelling De Nationale Bijentelling is een gezamenlijk project van Naturalis, Natuur & Milieu, IVN en Landschappen.nl. Het doel is om zoveel mogelijk over bijen te weten komen, zodat we de bij beter kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. De Nationale Bijentelling wordt georganiseerd in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten en Waarneming.nl.
Een vrouwtje gehoornde metselbij staat op het punt om uit te komen. De mannetjes ruiken dat en verdringen zich, om haar als 1e te bevruchten. Dit is “de Natuur” en dat gaat al duizenden jaren zo. (De bijen waren er al, toen de mens nog moest komen). Toch komt het wat bruut over, als je ziet dat de belaagde daarvoor soms letterlijk en figuurlijk uit het nest wordt getrokken. Ze heeft dan nog geen meter gevlogen! Maar ja, ze heeft maar 6 weken. In die tijd moet het nest weer gevuld en afgesloten. En manlief helpt daarbij niet. Een Pracht bij overigens, met dat goudbruine dons. Het vrouwtje vind ik mooier dan het mannetje. Maar dat is weer persoonlijk, natuurlijk. En dat gebeurde allemaal tijdens een zonnig moment, maandag 27 maart jl., op de volkstuin.
Verder zag ik van de week voor het eerst een groene specht op Ons Buiten. Hij huppelde op de grond in een tuin gelegen aan de Dahlialaan. Fraaie vogel en welkom als afwisseling op de bonte specht, die bij ons vrij algemeen geworden is. Mvg, Wim van 149.
Onder het motto ‘iedere vogel telt’ wordt het laatste weekend van januari weer een vogeltelling gehouden. Iedereen kan meedoen aan het tellen van de vogels op de volkstuin. Een half uurtje op je volkstuin bijhouden welke vogels je ziet! Dat kan op een tellijst (en via een web-app). De Nationale Tuinvogeltelling is het grootste wetenschappelijk project waaraan burgers in Nederland meedoen. De informatie wordt gecombineerd met andere tellingen. Daarmee kunnen we zien hoe de vogels zich ontwikkelen in onze tuinen. We kunnen ze zo beter helpen en beschermen. Voor tips over het herkennen van vogels, de webcam om mee te kijken op voedertafels en nog meer informatie ook over de telling zie: https://www.vogelbescherming.nl/tuinvogeltelling.
Waarom het belangrijk is om biologische bloembollen te kopen?
Vroegbloeiende bloembollen zijn de eerste belangrijke voedselbron voor jonge hommelkoninginnen, honingbijen en sommige wilde bijen omdat er verders nog weinig bloeiende planten te vinden zijn. Maar dan moeten deze bijen wel gifvrij voedsel aangeboden krijgen. Vooral bestrijdingsmiddelen die tot de groep van de neonicotinoïden behoren zijn al in hele lage concentraties giftig voor bijen. Hoewel vele middelen voor buitenteelten zijn verboden blijkt toch dat bloembollen nog vaak veel bestrijdingsmiddelen bevatten. Zo heeft Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) in 2021 nog een aantal regulier geteelde bloembollen en biologische geteelde bloembollen (van ieder 5 zakjes) laten testen op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen.
De gangbare bloembollen bevatten veel bestrijdingsmiddelen. Tussen de 7 en 13 verschillende middelen werden teruggevonden per soort. De meeste middelen zijn fungiciden (schimmeldodende middelen) maar er werd o.a. ook Imidacloprid gevonden. Dit middel behoort tot de insecticiden, de groep van de neonicotinoïden! Terwijl dit middel inmiddels verboden is voor de buitenteelt. De concentratie van Imidacloprid die werd aangetroffen in de bloembollen was 10 nanogram. Dat is weinig, maar 4 nanogram is al dodelijk voor een bij! En ook de fungiciden (schimmelbestrijding) zijn niet ongevaarlijk. Het is uit onderzoek bekend dat fungiciden geen directe schadelijke invloed hebben op bijen, maar in combinatie met andere bestrijdingsmiddelen wel degelijk schadelijke blijken te zijn.
Een groot hiaat in het toelatingsbeleid van bestrijdingsmiddelen is dat deze alleen als enkele stof op hun schadelijkheid worden getest. Er wordt niet gekeken naar de schadelijkheid van een combinatie van middelen. En dan te bedenken dat er wel 17 verschillende middelen werden aangetroffen in de bloembollen. De kans is groot dat dit extra schadelijk is voor bijen en andere organismen.
Zulke bloembollen wil je toch niet in je tuin aanplanten!
Ook bij 4 van de 5 biologische monsters werden sporen van bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Het betrof slechts 1 of 2 soorten middelen. Hun aanwezigheid is waarschijnlijk het gevolg van historische vervuiling (middelen kunnen lang in de grond actief blijven). Deze conclusie kan worden getrokken omdat de middelen nog in hele lage concentraties werden teruggevonden en het middelen betreft die al jaren niet meer gebruikt worden (sinds 2007). Wil je bijen gezond voedsel aanbieden? Kies dan voor biologisch geteelde bloembollen.
En let op: de tekst “bijenvriendelijk” zegt niets over de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen, de plant of bloem van de plant trekt bijen aan.
Van vrijdag 15 juli tot en met zondag 17 juli 2022 was de tuinvlindertelling. Volgend jaar is er weer een nieuwe kans om mee doen.
Hoe werkt het? Loop een rondje door de tuin en noteer gedurende 15 minuten alle vlinders die je ziet. Maar tel deze waarnemingen niet bij elkaar op, want dan kan het zijn dat je vlinders twee keer telt. Geef van elke soort het hoogste aantal door dat je tegelijk hebt gezien. Voorbeeld: je ziet eerst 3 dagpauwogen tegelijk. Tien minuten later zijn er weer 2 dagpauwogen. Dan geef je door: 3 dagpauwogen. Zie je later op de dag of één van de andere teldagen weer vlinders? Dan kun je die doorgeven via een nieuwe telling. Heb je een vlinder gezien die niet in de tellijst staat? Dat kan; we tellen alleen de meest voorkomende soorten in tuinen. Je hoeft deze waarneming dan niet in te vullen.
Belangrijk: als je geen vlinders ziet is het ook belangrijk om dit door te geven. Deze data zijn net zo belangrijk als tellingen waar wel vlinders gezien zijn. Vul dan ‘0 dagvlinders gezien’ in het telformulier.
De libellen- en waterjufferpresentatie en excursie van Lotte Mens is twee weken opgeschoven en zal niet op 2 juli maar op zaterdag 16 juli plaatsvinden. Tijdens de presentatie leer je alles over de leefwijze van libellen en waterjuffers en leer je welke soorten je rond Ons Buiten kunt verwachten en hoe je ze kunt herkennen. Na de presentatie vertrekken we naar de Slaaghsloot om te kijken welke soorten we hier vinden. Aanvang 10:00 uur in ons verenigingsgebouw.
Volgende activiteit: Vrijdag 9 september Vleermuisexcursie.
De NRC en de universiteit van Tilburg startten in februari gezamenlijk het project De Wilde Tuin. Inmiddels zijn er meer dan 8.000 tuinbezitters door heel Nederland die een klein stukje tuin laten verwilderen en ontdekken wat de effecten van de verwildering zijn op de tuin én op henzelf.
Op Ons Buiten pakken we dit project kleinschalig op. Als iedere tuinder mee zou doen zouden we op het hele complex 420 vierkante meter verwildering ontwikkelen! Prachtig toch?
Omdat vast niet iedereen meteen staat te springen, willen we tuinders met lef vragen of zij een jaar lang (en daarna verlengen we het met nog een jaar en nog een jaar en nog een) een paar vierkante meter van hun tuin willen markeren (bv. met paaltjes, stammen, stenen of als bak) en laten verwilderen. Dat betekent: geen onkruid wieden, gevallen bladeren en takken blijven liggen, geen water gieten, enz. Veel tijd dus voor andere dingen. We zijn erg benieuwd wat de verwildering met het stukje tuin doet. Wordt het een oase voor alles wat groeit, bloeit, zoemt, vliegt of scharrelt in de tuin of wordt het slechts een rommelig ogend stukje wildernis waar niets te beleven valt?
Om je toch nog iets te laten doen met dat stukje tuin vragen we je om elke maand een foto te nemen van de vierkante meter verwildering. Vaker en meer foto’s kan ook natuurlijk. We vinden het leuk om de verwildering te volgen en daarom is het fijn als je je via de mail aanmeldt bij de commissie natuurlijk tuinieren en elke maand een foto opstuurt met tuinnummer (of een zelfbedachte tuinnaam zonder tuinnummer) en datum zodat we op de website in beeld kunnen brengen wat er tijdens verwildering gebeurt.
Hoe maak je een wilde tuin? Hier vind je een stappenplan van wat je moet doen om een wilde tuin te maken. 1. Markeer een vierkante meter in je tuin met een paar stokjes en een stukje touw. Dit hoeft geen vierkant te zijn, alle vormen zijn mogelijk (een perkje langs de zijkant van de tuin bijvoorbeeld) als het oppervlak maar ongeveer een vierkante meter is. De plek in de tuin maakt niet veel uit, maar op een zonnige of deels zonnige plek zal er meer gebeuren dan op een plek in de schaduw. 2. Maak het gebiedje vrij van tegels of andere spullen. Planten mogen blijven staan. Heb je standaard tegels in je tuin van 30 cm bij 30 cm? Haal dan minimaal negen tegels weg. 3. Als er zand onder de tegels ligt, gooi dan een beetje compost of wat aarde op het stukje grond en woel de grond om. Zo raken organismes in de aarde verspreid. Als je een deel van je gazon laat verwilderen is markeren voldoende. In het geval van een ‘al verwilderde tuin’: zet een deel van de tuin af.
