De worm een belangrijke speler in het bodemvoedselweb Wormen spelen een belangrijke rol in het gezond houden van de bodem. Zonder regenwormen groeien landbouwgewassen en wilde planten lang niet zo snel. Geen wormen betekent onvoldoende voedsel voor mensen en ander leven waarmee we de aarde delen. Misschien zijn wormen zelfs belangrijker voor gezonde ecosystemen en het welzijn van de mens, dan bijen. Christopher Lloyd beschreef de honderd belangrijkste levensvormen op aarde. Volgens hem staat de regenworm op nummer 1: “Waar wormen graven, gedijt de mensheid. Wanneer wormen sterven, gaan samenlevingen ten onder.” Wormen zijn simpele, zachte dieren. Eigenlijk is een worm niet veel meer dan een gespierde buis met een mond aan de ene kant en een anus aan de andere. Een recht stuk darm verbindt mond en anus. Wormen ademen door hun huid en hebben alleen wat lichtgevoelige cellen op hun rug. De regenworm graaft verticale tunnels van een meter diep. Hij komt alleen in het donker aan de oppervlakte om een paar dode bladeren te snaaien die hij meetrekt naar zijn onderaardse hol. Naast bladeren eten ze ander rottend organisch materiaal zoals compost, kleine dode dieren en schimmels. Voor aan hun lichaam hebben ze een farynx waarmee ze hun voedsel opslobberen en vermalen tot pasta. Daarna scheiden ze de pasta uit en maken zo de grond vruchtbaar. Een gezonde tuin vol wormen produceert een flinke berg eersteklas compost voor je planten. Tegelijkertijd zorgen wormen voor zuurstof in de bodem die doordringt tot de plantenwortels. Daarmee voorkomen ze dat de grond verdicht zodat water, ook bij zware regenval, gemakkelijk in de bodem doordringt. Naast het gezond houden van de bodem vormen wormen een belangrijke voedselbron voor vogels en zoogdieren. Dat is een goede reden om onder de grond te blijven maar voor een partner moeten wormen naar de oppervlakte komen. Omdat ze hermafrodiet zijn, dus zowel mannelijk als vrouwelijk, kunnen ze met elk ander volwassen exemplaar van dezelfde soort paren. Terwijl ze kop aan staart naast elkaar in vochtig gras liggen, wisselen ze sperma uit dat ze een paar dagen of zelfs weken opslaan. In die periode scheidt het zadel (de iets dikkere, gele band op een volwassen worm) een slijmerige weefselring af waar de worm uit kruipt zodat de ring over zijn vrouwelijke delen schuift die er ondertussen zo’n twintig eitjes aan hecht. Al kruipend komen de eitjes op de ring langs het sperma van de partner die de eitjes bevrucht. Eén worm is natuurlijk maar een miezerig klein beestje maar biologisch gezien zijn wormen belangrijk vanwege hun aantal. In sommige leefomgevingen wegen de wormen meer dan alle andere dieren bij elkaar. Een paar wormen slaan geen deuk in een pakje boter maar miljoenen wormen maken een bodem gezond. We doen er dus verstandig aan goed voor ze te zorgen. Hoe? Dat lees je hieronder in de wist-je-datjes. In het laatste deel (6) over de bodem bespreken we de tuingrond die je in het winkeltje kunt kopen gekoppeld aan een actie van slechts één zaterdagse winkeldag (30 september)! Wist je dat:
een hoopje verse wormenuitwerpselen vijf keer zo rijk is aan stikstof, zeven keer zo rijk aan fosfaat en elf keer zo rijk aan kalium als de bovenste 15 centimeter van de omliggende grondlaag?
elke worm per jaar 4,5 kilo van die voedingsstofrijke uitwerpselen kan produceren?
een grote gewone regenworm een topsnelheid haalt van ongeveer 1 centimeter per seconde, zo’n 36 meter per uur? Sommige naaktslakken zijn sneller.
een worm een druk van meer dan tweehonderd keer zijn eigen lichaamsgewicht kan uitoefenen om een doorgang in de grond te forceren, waardoor hij in verdichte aarde kan doordringen?
er minstens zesduizend soorten wormen op aarde voorkomen?
de gewone regenworm acht jaar of ouder wordt?
het grootste bekende regenworm 40 centimeter lang was en 26 gram woog?
dat in Victoria in Zuid-Australië een ringworm leeft, de Megascolides australis die wel drie meter lang kan worden met een omtrek van negen centimeter?
wormen bij bodemtrillingen naar de oppervlakte komen om te vluchten voor een mol (en vervolgens door een stampende meeuw worden verorberd)?
op de website van Ons Buiten de pieren-power-poster met interessante informatie staat? www.onsbuitenleiden.nl
je met een wormenbak, je groente- en fruitafval dichtbij huis kwijt kunt?
dat de wormen in de wormenbak dit afval omzetten in wormenthee én in compost?
dat je deze wormenthee 10 x met water moet verdunnen en dan gratis mest hebt voor je moestuin?
dat de wormen naar de bak erboven migreren als de compost in de onderste bak klaar is om te oogsten?
dat de wormenbak meteen een wormenkwekerij is?
je aanwezigheid en activiteit van regenwormen kunt stimuleren door: -regelmatige aanvoer van organisch materiaal en plantenresten -alles wat je uittrekt terugleggen op de bodem als voedsel voor de wormen -de bodem met rust laten dus geen grondbewerking -de bodem bedekt houden, ook in de herfst en de winter -je met stapstenen ervoor zorgt dat je het bodemleven elders niet plet -klaver in het gras te laten groeien in plaats van alleen maar gras
Op 15 en 16 april 2023 vind weer de jaarlijkse Nationale Bijentelling plaats; de 6e keer alweer.
Waarom bijen tellen? Hoe meer we over bijen weten, hoe beter we de bij kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. In Nederland komen bijna 360 bijensoorten voor. Ruim de helft daarvan is bedreigd. Bijen zijn belangrijk voor bestuiving. 80% van onze eetbare gewassen en bijna 90% van onze wilde planten worden bestoven door bijen en andere insecten.
Over de Nationale Bijentelling De Nationale Bijentelling is een gezamenlijk project van Naturalis, Natuur & Milieu, IVN en Landschappen.nl. Het doel is om zoveel mogelijk over bijen te weten komen, zodat we de bij beter kunnen helpen. Daarom vragen we iedereen om mee te doen aan dit landelijk bijenonderzoek. De Nationale Bijentelling wordt georganiseerd in samenwerking met EIS Kenniscentrum Insecten en Waarneming.nl.
Een vrouwtje gehoornde metselbij staat op het punt om uit te komen. De mannetjes ruiken dat en verdringen zich, om haar als 1e te bevruchten. Dit is “de Natuur” en dat gaat al duizenden jaren zo. (De bijen waren er al, toen de mens nog moest komen). Toch komt het wat bruut over, als je ziet dat de belaagde daarvoor soms letterlijk en figuurlijk uit het nest wordt getrokken. Ze heeft dan nog geen meter gevlogen! Maar ja, ze heeft maar 6 weken. In die tijd moet het nest weer gevuld en afgesloten. En manlief helpt daarbij niet. Een Pracht bij overigens, met dat goudbruine dons. Het vrouwtje vind ik mooier dan het mannetje. Maar dat is weer persoonlijk, natuurlijk. En dat gebeurde allemaal tijdens een zonnig moment, maandag 27 maart jl., op de volkstuin.
Verder zag ik van de week voor het eerst een groene specht op Ons Buiten. Hij huppelde op de grond in een tuin gelegen aan de Dahlialaan. Fraaie vogel en welkom als afwisseling op de bonte specht, die bij ons vrij algemeen geworden is. Mvg, Wim van 149.
Onder het maaiveld, deze week te zien in filmhuis Trianon in de Breestraat. De makers van de film De nieuwe wildernis hebben zich in deze film gebogen over al het leven onder de grond. Dat leverde een mooie en interessante film op: Onder het maaiveld. Terwijl we als tuinders vooral bezig zijn met alles wat er boven de aarde gebeurt, geeft de film een inkijk in de bodem waarop alles groeit en bloeit. Ook voor kinderen een wonderbaarlijke beleving. In één handje aarde blijkt meer te leven dan er mensen op aarde zijn! Zie voor meer informatie: https://bioscopenleiden.nl/films/onder-het-maaiveld/
Onder het motto ‘iedere vogel telt’ wordt het laatste weekend van januari weer een vogeltelling gehouden. Iedereen kan meedoen aan het tellen van de vogels op de volkstuin. Een half uurtje op je volkstuin bijhouden welke vogels je ziet! Dat kan op een tellijst (en via een web-app). De Nationale Tuinvogeltelling is het grootste wetenschappelijk project waaraan burgers in Nederland meedoen. De informatie wordt gecombineerd met andere tellingen. Daarmee kunnen we zien hoe de vogels zich ontwikkelen in onze tuinen. We kunnen ze zo beter helpen en beschermen. Voor tips over het herkennen van vogels, de webcam om mee te kijken op voedertafels en nog meer informatie ook over de telling zie: https://www.vogelbescherming.nl/tuinvogeltelling.
Ons Buiten gaat meedoen aan het project NestWacht (zie: www.nestwacht.nl). Dat project is een samenwerkingsverband tussen Naturalis, Universiteit Delft en Universiteit Leiden. Doel van het project is om informatie te verzamelen over de invloed van de stad op de ontwikkeling van jonge vogels. Daarvoor worden op verschillende plekken, en dus ook op Ons Buiten, slimme vogelhuisjes (nestkastjes) opgehangen met sensoren en een mini camera. Op deze manier worden data verzameld. De bedoeling is dat er begin volgend jaar zo’n vogelhuisje op Ons Buiten wordt opgehangen. NestWacht geeft op donderdag 19 januari 2023 van 15.30 tot 16.30 uur hiervoor een online workshop. Hier leer je hoe je het vogelhuisje in elkaar zet en ophangt. Ook kun je vragen stellen én ontmoet je andere nestwachters. Je kunt dit ook samen met anderen doen.
Wie wil opperNestWachter worden? Graag aanmelden bij Frans Bridié zodat hij kan regelen dat je tijdig een link krijgt voor de workshop.
Waarom het belangrijk is om biologische bloembollen te kopen?
Vroegbloeiende bloembollen zijn de eerste belangrijke voedselbron voor jonge hommelkoninginnen, honingbijen en sommige wilde bijen omdat er verders nog weinig bloeiende planten te vinden zijn. Maar dan moeten deze bijen wel gifvrij voedsel aangeboden krijgen. Vooral bestrijdingsmiddelen die tot de groep van de neonicotinoïden behoren zijn al in hele lage concentraties giftig voor bijen. Hoewel vele middelen voor buitenteelten zijn verboden blijkt toch dat bloembollen nog vaak veel bestrijdingsmiddelen bevatten. Zo heeft Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) in 2021 nog een aantal regulier geteelde bloembollen en biologische geteelde bloembollen (van ieder 5 zakjes) laten testen op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen.
De gangbare bloembollen bevatten veel bestrijdingsmiddelen. Tussen de 7 en 13 verschillende middelen werden teruggevonden per soort. De meeste middelen zijn fungiciden (schimmeldodende middelen) maar er werd o.a. ook Imidacloprid gevonden. Dit middel behoort tot de insecticiden, de groep van de neonicotinoïden! Terwijl dit middel inmiddels verboden is voor de buitenteelt. De concentratie van Imidacloprid die werd aangetroffen in de bloembollen was 10 nanogram. Dat is weinig, maar 4 nanogram is al dodelijk voor een bij! En ook de fungiciden (schimmelbestrijding) zijn niet ongevaarlijk. Het is uit onderzoek bekend dat fungiciden geen directe schadelijke invloed hebben op bijen, maar in combinatie met andere bestrijdingsmiddelen wel degelijk schadelijke blijken te zijn.
Een groot hiaat in het toelatingsbeleid van bestrijdingsmiddelen is dat deze alleen als enkele stof op hun schadelijkheid worden getest. Er wordt niet gekeken naar de schadelijkheid van een combinatie van middelen. En dan te bedenken dat er wel 17 verschillende middelen werden aangetroffen in de bloembollen. De kans is groot dat dit extra schadelijk is voor bijen en andere organismen.
Zulke bloembollen wil je toch niet in je tuin aanplanten!
Ook bij 4 van de 5 biologische monsters werden sporen van bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Het betrof slechts 1 of 2 soorten middelen. Hun aanwezigheid is waarschijnlijk het gevolg van historische vervuiling (middelen kunnen lang in de grond actief blijven). Deze conclusie kan worden getrokken omdat de middelen nog in hele lage concentraties werden teruggevonden en het middelen betreft die al jaren niet meer gebruikt worden (sinds 2007). Wil je bijen gezond voedsel aanbieden? Kies dan voor biologisch geteelde bloembollen.
En let op: de tekst “bijenvriendelijk” zegt niets over de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen, de plant of bloem van de plant trekt bijen aan.
